GENDER EN TAAL.
Waarom is de juiste taal rondom transgender personen belangrijk?
Het is voor sommige personen moeilijk om te begrijpen waarom transgender personen kritisch zijn op bepaald taalgebruik. Ik snap dat het soms een beetje overkomt als mierenneuken, als je niet begrijpt waarom taal zo belangrijk is.
Ik merk dat ik minder open ben over mijn verhaal, als ik in gesprek ben met iemand die niet het, naar mijn mening, correcte taalgebruik gebruikt. Ik denk dat ik dan ergens gekwetst wordt, en dat doet pijn. Het is voor mij dan soms zo moeilijk te negeren, dat ik het gesprek liever verlaat. Ik merk dat het bij mij dan ook belangrijk is om de juiste taal te gebruiken.
Ik denk dat door de juiste taal te gebruiken rondom transgender personen, je een signaal van respect afgeeft. Het is misschien wel te vergelijken met oudere mensen of mensen die je niet kent aan te spreken met ‘u’. Het is een manier van uitspreken van respect, in mijn ogen.
Hoe spreek je transgender personen aan?
Onbedoeld worden er veel fouten gemaakt in het taalgebruik rondom transgender personen. Er worden beledigende of ouderwetse termen gebruikt, waardoor trans mensen (en naasten) worden gekwetst. Om dit te voorkomen heb ik hier enkele tips met uitleg. Ik zal eerst de foute term noemen, om deze daarna uit te leggen en te corrigeren: hoe spreek je transgender personen aan?
Ik schrijf deze tips vanuit mijzelf. Hiermee wil ik zeggen dat andere trans personen enkele van deze termen wel prima vinden. Voor mij zijn deze termen disrespectvol en pijnlijk, maar weet dat dit voor andere personen anders kan zijn. Het is het beste om deze termen dus niet te gebruiken, om niet het risico te nemen dat je iemand veel pijn doet, terwijl dat makkelijk vermeden kon worden.
"LAAT JE JEZELF OMBOUWEN?"
Dit wordt soms gezegd als mensen doelen op een transitie. Het is een zeer disrespectvolle manier om hiernaar te vragen. Trans mensen zijn geen huizen die je verbouwt of apparaten waaraan je zo nu en dan sleutelt. Een betere manier om hiernaar te vragen is het woord transitie. Een transitie is een sociale en soms ook medische verandering die een trans persoon ondergaat om zich meer thuis te voelen in hun eigen lichaam. Dit proces is voor iedereen anders.
"MAN NAAR VROUW"/"VROUW NAAR MAN"
Technisch gezien klopt het dat een transgender vrouw zich ooit heeft gepresenteerd als man. Maar veel transgender mensen ervaren geen verandering van gender, maar een zoektocht en ontdekking naar hun gender. Hierdoor was een trans vrouw eigenlijk altijd al een vrouw, maar daar kwam haar omgeving, inclusief zijzelf, pas later achter. De termen “man naar vrouw” en “vrouw naar man” zijn hierdoor verouderd. Voor iemand die bij de geboorte het vrouwelijk geslacht toegewezen kreeg, maar zich een man voelt, hebben we de term trans(gender) man. Voor iemand die bij de geboorte het mannelijk geslacht toegewezen kreeg, maar zich een vrouw voelt, hebben we de term trans(gender) vrouw.
"NORMALE MAN"/"ECHTE MAN"/"NATUURLIJKE MAN"
Dit wordt vaak gezegd als mensen doelen op cisgender mensen, mensen bij wie de genderidentiteit wel overeenkomt met de sekse. Dit is dus het tegenovergestelde van transgender. Door een van de bovenstaande termen te gebruiken, suggereer je dat transgender mensen geen normale of echte mensen zijn. Dit kan mensen pijn doen, want transgender personen zijn wel echte mensen. Je kunt dus beter het woord cisgender gebruiken, of de afkorting cis.
"IK KAN ECHT NIET ZIEN DAT JE TRANSGENDER BENT"/"WAT BEN JIJ VROUWELIJK/MANNELIJK!"
Hoewel mensen dit bedoelen als compliment, draag je hierdoor onbewust vooroordelen uit. Je moet je hier afvragen of dit wel nodig is. Ik vraag mij dan meestal af: “Zou ik dit zeggen tegen een cisgender persoon?” Als het antwoord ja is, dan kun je dit compliment zeker geven. Anders raad ik het af om dit te zeggen, het kan namelijk verkeerd overkomen.
Er zijn enkele dingen die je beter niet kan vragen of zeggen. Er kunnen zich hierdoor ook ongemakkelijke situaties voordoen. Als de persoon er zelf mee komt, dan is het natuurlijk prima.
"HOE HEETTE JE VOOR JE TRANSITIE?" EN "HOE ZAG JE ERUIT VOORDAT JE IN TRANSITIE GING?"
Voor sommige mensen is dit blijkbaar belangrijke informatie. Je kunt dit beter niet vragen, omdat dit voor een transgender persoon vervelende emoties of herinneringen op kan brengen. Ook is dit niet belangrijk voor de situatie van nu.
"WELKE OPERATIES HEB JE GEHAD?"/ "HEB JIJ DE OPERATIE GEHAD?"
Als je mensen hiernaar vraagt, vraag je hen in principe wat voor geslachtsdelen ze hebben. Dit vraag je cisgender personen, mensen bij wie hun sekse en genderidentiteit wel overeenkomen, toch ook niet? Wanneer je mensen vraagt of ‘ze de operatie hebben gehad’, is het belangrijk om te weten dat een transitie uit verschillende operaties kan bestaan. Er is niet een grote operatie. Nogmaals is voor iedereen een transitie anders en ligt dit aan de behoefte van de persoon zelf.
Genderinclusieve taal
Op de waterpolotraining wordt er vaker gebruik gemaakt van taal verbonden aan gender. De trainer roept dan nog wel eens ‘Dames’ als hij de hele groep wil aanspreken. Een van ons roept er dan meestal komisch ‘en Kai’ achteraan. Ik ben tenslotte geen dame, hoewel ik wel bij de dames speel. Of op de landtraining, die we met alle volwassenen doen. Hier wordt nog wel eens ‘Dames en heren’ gezegd, waar ik zelf meestal ‘en Kai’ aan toe voeg. Zo kan ik nog een aantal voorbeelden noemen van taal dat verbonden is aan gender. Zoals ook uit de voorbeelden blijkt, spreek je hier niet altijd de hele groep mee aan. Daarom geef ik de voorkeur aan genderinclusieve taal, ook wel eens genderneutraal aanspreken genoemd.
Waarom?
Waarom is het handig om genderinclusieve, of genderneutrale, taal te gebruiken? Dit is handig, omdat niet iedereen identificeert zich met de hokjes man en vrouw. Uit een onderzoek in het Verenigd Koninkrijk uit 2011 bleek dat 0,4 procent van de mensen zich identificeert als non-binair. Dit percentage mag dan laag zijn, maar ik weet zelf hoe vervelend het is als je verkeerd aangesproken wordt. Als je geen genderinclusieve taal gebruikt, dan geef je, waarschijnlijk onbedoeld, een signaal af dat je geen aandacht hebt voor non-binaire personen. Met genderinclusief aanspreken laat je weten dat iedereen zich aangesproken mag voelen, ongeacht gender.
Een ander voordeel van genderinclusief aanspreken is dat je personen misgenderd, oftewel verkeerd aanspreekt. Misgenderen is voor veel transgender personen een grote angst, hierdoor voel je je niet gevalideerd. Dit is meestal een trigger voor genderdysforie. Door genderinclusieve taal wordt dit deel van transgender zijn een stuk makkelijker.
WAT KUN JIJ DOEN?
Het beste wat je kan doen is geen taal gebruiken die afhankelijk is van gender, als dit niet nodig is. Hieronder elke aanraders en voorbeelden:
- Wanneer je een grote groep mensen wilt aanspreken, kies dan een aanspreekvorm die zij allemaal gemeen hebben, zoals:
- Geachte aanwezigen
- Beste mensen
- Wanneer je een grote groep individueel wil aanspreken, spreek je dan aan op hetgeen dat ze gemeen hebben, zoals:
- Beste lezer
- Geachte geadresseerde
- Beste bewoner
- Wanneer je iemand belt, gebruik geen mevrouw of meneer, maar de voornaam of voorletters, in het geval dat je dat weet. Mocht je dit niet weten, vraag dan naar de voornaam.
- Goedendag, spreek ik met K. Middelkoop?
- Dag, met wie spreek ik?
- Goedendag, u spreekt met K. Middelkoop van Mijn Roze Olifant. U heeft een bestelling bij ons gedaan, klopt dat?
- Vervang hij/zij voor hen of die en zijn/haar voor hun.
- Iedereen moet doen wat die wil (in plaats van: Iedereen moet doen wat hij of zij wil)
- Wil iedereen even hun boeken pakken? (in plaats van: Wil iedereen even zijn of haar boeken pakken?)
- In sommige gevallen zijn er ook genderneutrale woorden voor hetgeen dat je wil zeggen. Zoals:
- Ouders in plaats van moeders en vaders
- Kinderen, scholieren of leerlingen in plaats van jongens en meisjes
- Partner in plaats van man, vrouw, echtgenoot of echtgenote.
- Vaak worden zinnen ook een stuk neutraler als je deze in de je-vorm of meervoud schrijft.
- Normaal: We willen dat elke medewerk(st)er zijn of haar eigen lunch meeneemt.
- Neutraal: We willen dat elke medewerker hun eigen lunch meeneemt.
- Je-vorm: We willen dat je je eigen lunch meeneemt.
- Meervoud: We willen dat alle medewerkers hun eigen lunch meenemen.
Goede artikelen
- Geen man of vrouw? Dan ben je voortaan een ‘hen’ – Een stuk door Lisa Peters op de site van de Correspondent over genderneutrale aanspreekvormen.
- Inclusief en genderneutraal schrijven – Mevrouw Alfabet, Helma Lubbers, legt uit hoe je het beste inclusief en genderneutraal kan schrijven. Alles wordt zeer helder uitgelegd, zodat het voor iedereen goed te begrijpen is.
- Het Genderdoeboek – Het Genderdoeboek is een document van Transgender Netwerk Nederland. Hierin staat genderneutrale taal centraal. Er staan veel voorbeelden en situaties in die naar mijn mening erg informatief zijn.